საინტერესო

ქართული კერპები – მითოლოგია

04/12/2016
1,218

ქართული მითოლოგია — ძველი ქართული მითებისა და ისტორიების ნაკრები, რომლებიც ძველ ქართულ ღმერთებს -ღვთისშვილებსა და გმირებს, ასევე სამყაროს მოწყობას ეხება.
თანამედროვე მკვლევარები ამ მითებს იყენებენ ძველი საქართველოს რელიგიური და პოლიტიკური ინსტიტუტების შესასწავლად, ასევე თვით ამ მითების შექმნის ბუნების გამოსაკვლევად. ქართული მითოლოგია მეტწილად წარმოდგენილია ზეპირსიტყვიერი ფორმით და მისი მეცნიერული დოკუმენტირება საკმაოდ გვიან დაიწყო (XIX-XX საუკუნე), თუმცა სხვადასხვა წყაროებზე დაყრდნობით შესაძლებელია გარკვეული დოკუმენტური მასალის მოძიება, რაც საშუალებას გვაძლევს უფრო სიღრმისეულად დავინახოთ ქართული მითოლოგიური სამყარო მისი სპეციფიური და მკაფიოდ ინდივიდუალური სახით. ქართულ მითებში ახსნილია სამყაროს დასაბამი და სხვადასხვაღმერთების, ქალღმერთების, გმირებისა თუ მითიური ქმნილებების ცხოვრებისა და თავგადასავლების დეტალები. ეს ამბები თავდაპირველად ზეპირსიტყვიერად ვრცელდებოდა ზეპირ-პოეტური ტრადიციით, თუმცა ამჟამად ქართული მითები ძირითადად ქართული ზღაპრებიდან თუ სხვა ლიტერატურიდან არის ცნობილი.

არმაზი

ქართლის უზენაესი წარმართული ღვთაება.

“ღმერთი ღმერთთა არმაზ…, …ღმერთნი დიდნი, სოფლის მპყრობელნი, მზისა მომფენელნი, წჳიმისა მომცემელნი და ქუეყნისა ნაშობთა გამომზრდელნი…”

არმაზის შესახებ ცნობები მხოლოდ ძველ ქართულ ხელნაწერებში და არმაზის ტოპონომშია შემორჩენილი. ტრადიციის მიხედვით, არმაზის კულტის შემოღება მეფე ფარნავაზს მიეწერება (ძვ. წ. III ს.). არმაზის კერპი წარმოადგენდა მეომარს სპილენძის ჯავშნით და ოქროს მუზარადით, შუბით ხელში და ხელნაწერთა თანახმად, მცხეთაში იდგა მთაზე. არმაზი სინკრეტული ღვთაება იყო, რომელიც უზენაესი ღმერთის (ცის, ჭექა-ქუხილის, წვიმის და მცენარეთა მბრძანებელი) და მეომარი ღმერთის ფუნქციებს ითავსებდა. სახელმწიფოებრიობის ჩამოყალიბების პერიოდში არმაზის კულტი ეწინააღმედგებოდა ადგილობრივ ტომობრივ ღვთაებათა კულტებს. არმაზის დღესასწაულის დღეებში, რომელიც ჩვეულებრივ ზაფხულში იმართებოდა, ფერადი ნაჭრებითა და ყვავილებით მორთულ მცხეთის ქუჩებში მრავალრიცხოვანი მსვლელობები იმართებოდა სამეფო ოჯახის მონაწილეობით. საქართველოში ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების შემდეგ ( IV ს.-ის 30-იანი წწ.) არმაზის კულტი გაუქმდა.

ამბრი

ქართულ მითოლოგიაში გმირი, რომელიც გამოირჩევა უზარმაზარი ძალით, სიმაღლით და მასით. ამირანის შესახებ თქმულებათა ციკლში ამბრის უკავშირდება “ცოცხლად დამარხვის” მოტივი: ჯერ კიდევ ცოცხალი ამბრი დაკრძალვის ადგილისკენ თორმეტ წყვილ ხარს მიყავს, გზაში ურმიდან ჩამოვარდნილი მისი ფეხი გუთანივით ხნავს მიწას. ეს უკანასკნელი საშუალებას იძლევა ვივარაუდოთ, რომ ამბრის სახე მიწათმოქმედ მოსახლეობაშია წარმოშობილი.ამ ეპიზოდიდან შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ 12 ხარი წელიდადის 12 თვეს განასახიერებდა.

ბარბალე

ქართულ მითოლოგიაში მზის განმასახიერებელი ქალღმერთი. ძირითადად თაყვანს სცემდნენ, როგორც ქალის ნაყოფიერების საწყისის მფარველ ღვთაებას. ხალხური წარმოდგენით, ბარბალე განაპირობებს მიწათმოქმედების და მესაქონლეობის პროდუქტების სიუხვეს, ხელს უწყობს როგორც მსხვილი რქოსანი საქონლის და შინაური ფრინველის, ისე ადამიანის განაყოფიერებას. ბარბალესადმი იყო მიძღვნილი სხვადასხვა დღესასწაული, რომელთაგან მთავარი ზამთრის მზებუდობას ემთხვეოდა. ბარბალესადმი მიძღვნილ რიტუალებსა და წეს-ჩვეულებებში გამოიყენებოდა საგნები, რომლებიც მზის სიმბოლოებსს წარმოადგენდნენ. თვით ბარბალეს სახელიც (ცნობილია აგრეთვე მისი სხვა ვარიანტები – საერთო ქართული – ბარბარე/ბაბალე და სვანური – ბაბარი/ბარბალი/ბარბოლი) ჰპოვებს ლინგვისტურ პარალელებს წრის, ბორბლის, მოელვარე ალის ქართულ დასახელებებში; ბარბალეს სახელში ვლინდება აგრეთვე ფორმალური და სემანტიკური მსგავსება შუმერულ-აქადურ ეპითეტთან bibbirru – მოელვარე სხივი, ბრწყინვალება. ბარბალეს თაყვანს სცემდნენ, როგორც მკურნალს, რომელიც ადამიანებს თვალს უხელს და განკურნავს თავის ტკივილის, ყვავილის და სხვა დაავადებებისგან. ბარბალეს შეეძლო აგრეთვე ადამიანებზე უბედურებები, გასაჭირი და სიკვდილიც მოეწია.ბარბალეს ეს თვისებები ჰგავს შავი ზღვის პირეთში გავრცელებული ”დედა ღვთაების” კულტს.

ბოჩი

ქართველთა ძველი წარმართული ღვთაება. პირველად წერილობით ძეგლებში ექვთიმე მთაწმინდელთან გვხვდება. ი. ჯავახიშვილის აზრით, სახელი ბოჩი ოჩს და ვოჩს (მამალ თხას – ვაცს) უკავშირდება და ნადირთ მფარველი ან მისი მსგავსი ღვთაების სახელია. ვ. ბარდაველიძეს ოჩი||, ბოჩი მესაქონლეობის მფარველ ღვთაებად მიაჩნდა. ახალი ეთნოგრაფიული მასალის მიხედვით, ბოჩი მოსავლიანობის მფარველი ღვთაებაც უნდა ყოფილიყო.

ქართველთა ძველი წარმართული ღვთაება. პირველად წერილობით ძეგლებში ექვთიმე მთაწმინდელთან გვხვდება. ი. ჯავახიშვილის აზრით, სახელი ბოჩი ოჩს და ვოჩს (მამალ თხას – ვაცს) უკავშირდება და ნადირთ მფარველი ან მისი მსგავსი ღვთაების სახელია. ვ. ბარდაველიძეს ოჩი, ბოჩი მესაქონლეობის მფარველ ღვთაებად მიაჩნდა. ახალი ეთნოგრაფიული მასალის მიხედვით, ბოჩი მოსავლიანობის მფარველი ღვთაებაც უნდა ყოფილიყო.

ოჩოკოჩი

ქართულ მითოლოგიაში ტყის ღვთაება. გადმოცემით, ოჩოკოჩს მეტყველება არ შეუძლია, მაგრამ მისი ხმა ადამიანებს თავზარს სცემს. ოჩოკოჩს სხეული ჟანგისფერი თმით აქვს დაფარული. მას გრძელი და ბასრი ბრჭყალები აქვს, მკერდზე კი ნაჯახის მსგავსი წანაზარდი, რომლითაც იგი მის მოწინააღმდეგეს შუაზე ჭრის. ადამიანის მიერ მოკლული ოჩოკოჩი მეორე გასროლის შემდეგ ცოცხლდება. გავრცელებული სიუჟეტების თანახმად ოჩოკოჩი ელტვის ტყის დედოფლის ტყაში-მაფას სიყვარულს

ოჩოპინტრე

ქართულ მითოლოგიაში გარეულ ცხოველთა წინამძღოლი და მფარველი. მისი სახელის პირველი ნაწილი (ოჩო), ქართული პანთეონის სხვა ღვთაებას – ბოჩის უკავშირდება, ხოლო მეორე ნაწილი (პინტე, პინტრე) – ბერძნულ პანს. ოჩოპინტრე თითოეული ცხოველის სულს ფლობს. მონადირე სანადიროდ წასვლამდე (და ნადირობისას) ოჩოპინტრეს ევედრება იღბალს და ნადირის მოკვლის ნებართვას

ზადენი

ქართულ მითოლოგიაში ერთ-ერთი ღვთაება, რომელსაც თაყვანს სცემდნენ ქრისტიანობის გავრცელებამდე. ხელნაწერთა ტრადიციის მიხედვით ზადენის კულტი მეფე ფარნაჯომმა შემოიღო ძვ. წ. II საუკუნის პირველ ნახევარში. ხელნაწერი ზადენის სახელს მცხეთის ახლოს ზადენის ციხის სახელწოდებასთან აკავშირებს. მეცნიერული ტრადიციის თანახმად, ზადენის სახელი კავშირშია ირანულ yazadan-თან (კეთილი სულების რანგი). ზადენს (არმაზთან ერთად) თაყვანს სცემდნენ, როგორც უხვი მოსავლის მომყვან ღმერთს და სამყაროს ერთმპყრობელს. ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ ზადენის კულტი გაუქმდა. ზადენი(სოფელი) სოფლის სახელად გვხვდება სამხრეთ საქართველოშიც (მესხეთი).

გაცი და გაიმი

ქართული მითოლოგიის ღვთაებები, რომლებსაც ქრისტიანობის გავრცელებამდე სცემდნენ თაყვანს. კერპები ქართველებს თავიანთი პირვანდელი სამშობლოდან არიან-ქართლიდან მოუტანიათ. გაცზე და გაიმზე ცნობები მხოლოდ ხელნაწერებშია შემონახული. ამ ხელნაწერების თანახმად, გაცის ოქროს კერპი და გაიმის (გას) ვერცხლის კერპი არმაზის და ქართული წარმართული პანთეონის სხვა ღვთაებების კერპების გვერდით იდგა არმაზის მთაზე, რომებიც ქრისტიანობის გავრცელების შემდეგ განადგურდა. ხელნაწერ ტექსტებში გაცი და გაიმი “ყველაზე იდუმალის გამგეებად” მოიხსენიება.

დატოვეთ კომენტარი

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

Photo of როდის არის ახალი კარტოფილი საშიში და როგორ გავხადოთ იგი უსაფრთხო?

როდის არის ახალი კარტოფილი საშიში და როგორ გავხადოთ იგი უსაფრთხო?

04/22/2017
Photo of ხმელთაშუა ზღვის დიეტა, რომელიც სიცოცხლეს ახანგრძლივებს

ხმელთაშუა ზღვის დიეტა, რომელიც სიცოცხლეს ახანგრძლივებს

07/14/2017
Photo of ავტომანქანის უკანა სავარძელზე ჯდომა ღვედების გარეშე აიკრძალება

ავტომანქანის უკანა სავარძელზე ჯდომა ღვედების გარეშე აიკრძალება

10/21/2016
Photo of მუსიკალურ ინსტრუმენტზე დაკვრა ლინგვისტიურ შესაძლებლობებს ავითარებს

მუსიკალურ ინსტრუმენტზე დაკვრა ლინგვისტიურ შესაძლებლობებს ავითარებს

04/26/2017

110 Comments

  2. Nice post. I was checking constantly this weblog and I’m impressed!
    Extremely useful information specially the remaining phase 🙂 I care for such information a lot.
    I was seeking this particular info for a very lengthy time.
    Thanks and good luck.

  3. Aw, this was a very good post. Spending some time and
    actual effort to make a really good article… but what can I say… I hesitate a whole lot and never
    manage to get anything done.

    My homepage – ntc33 demo id

  5. This is a great tip particularly to those fresh to the blogosphere.
    Brief but very precise information… Thank you for sharing this one.

    A must read article!

    Feel free to surf to my web-site … download game epicwin (918kiss-m.com)

  7. Good post. I learn something new and challenging on websites
    I stumbleupon every day. It’s always interesting to read through articles from other writers and practice something from other sites.

    Feel free to visit my blog post – lpe88apk Download

  8. I will immediately clutch your rss feed as I can’t to find your
    email subscription hyperlink or newsletter service.

    Do you’ve any? Please let me recognize so that I may subscribe.
    Thanks.

    Feel free to surf to my web site – rollex11 kiosk

  13. I don’t know whether it’s just me or if perhaps everyone else encountering issues with your site.
    It seems like some of the text on your content are running
    off the screen. Can someone else please provide feedback and let me know if this is happening to them as well?
    This may be a problem with my internet browser because I’ve had this happen previously.
    Many thanks

  14. Hello, yeah this article is truly fastidious and I have
    learned lot of things from it concerning blogging. thanks.

    Feel free to visit my webpage … test club suncity;
    Abe,

  17. It’s in fact very difficult in this active life to listen news on TV,
    so I just use world wide web for that purpose,
    and obtain the latest news.

    My site; wm casino pc download (918kiss-m.com)

  18. Appreciating the hard work you put into your blog and in depth information you present.

    It’s awesome to come across a blog every once in a
    while that isn’t the same out of date rehashed information. Wonderful read!
    I’ve bookmarked your site and I’m adding your RSS feeds to my Google account.

    Here is my homepage: sgbet99

  20. Do you mind if I quote a couple of your articles as long as
    I provide credit and sources back to your webpage? My blog site is in the exact same area of interest as yours and
    my visitors would truly benefit from a lot of the
    information you provide here. Please let me know if this
    okay with you. Cheers!

    my blog post game ace333 online (Hilda)

  22. Piece of writing writing is also a excitement, if you be familiar with
    after that you can write if not it is complicated to write.

    Look at my homepage: zombie grave xe88 – 918kiss-m.com –

  23. I have read so many articles on the topic of the blogger lovers however this article is truly a fastidious piece of writing, keep it up.

    Feel free to surf to my web site – Download Playboy2 (918Kiss-M.Com)

  26. I haven’t checked in here for some time because I thought it was getting boring, but
    the last few posts are good quality so I guess I’ll add you
    back to my daily bloglist. You deserve it friend 🙂

    My web blog; grazebo.com

  31. At this time I am going away to do my breakfast, later than having my
    breakfast coming again to read more news.

    My homepage; Max

  33. Hi there great website! Does running a blog such as this take a massive amount work?

    I have very little knowledge of programming however I had been hoping to start my own blog soon. Anyways, should you have
    any recommendations or tips for new blog owners
    please share. I understand this is off topic however I just needed to ask.
    Thanks!

    Also visit my web blog … https://www.taldykurgan.com/modules.php?name=Your_Account&op=userinfo&username=EsquivelBarb

  35. Hey! Someone in my Myspace group shared this website
    with us so I came to take a look. I’m definitely enjoying the information. I’m book-marking and will
    be tweeting this to my followers! Excellent blog and amazing style and design.

    my homepage; grazebo.com

  40. I’m curious to find out what blog system you happen to
    be working with? I’m experiencing some minor security
    issues with my latest site and I would like to find something
    more safeguarded. Do you have any recommendations?

    Also visit my web blog: http://www.atomy123.com

  47. That is a very good tip especially to those fresh to the blogosphere.
    Brief but very accurate info? Appreciate your sharing this one.
    A must read post!

    Check out my web blog: kebe.top

  50. You made various fine points there. I did a search on the subject matter and
    found most folks will consent with your blog.

    Here is my homepage – Jamey

  54. I wish to get across my affection for your generosity in support of those who
    absolutely need help with in this idea. Your personal commitment to passing the message all around was especially invaluable and have regularly made most people much like me to attain their ambitions.
    Your entire warm and helpful hints and tips indicates so much a person like me and further more to my office workers.
    Best wishes; from everyone of us.

    Also visit my web page … http://jigongjianzhu.com/home.php?mod=space&uid=578732&do=profile&from=space

  55. Merely to follow up on the update of this issue on your site and wish to let you know simply
    how much I valued the time you took to write this valuable post.
    Within the post, you actually spoke regarding how to truly
    handle this thing with all convenience. It would be my personal pleasure to
    collect some more ideas from your web page and come up to offer
    people what I have learned from you. I appreciate your
    usual excellent effort.

    my web blog: kebe.top

  58. Nice post. I was checking continuously this blog and I’m impressed!

    Extremely useful information particularly the last part :
    ) I care for such info a lot. I was looking for this particular information for a long
    time. Thank you and good luck.

    Feel free to surf to my web-site … http://chengdian.cc

  60. I got this web site from my friend who informed me on the topic of this site and now this time I
    am visiting this website and reading very informative content at this time.

    Also visit my web-site … chengdian.cc

  68. Thank you so much with regard to giving me an update
    on this subject matter on your web site. Please understand that if a brand-new post becomes available or in the event any changes
    occur with the current posting, I would be interested
    in reading more and learning how to make good use of those approaches you discuss.
    Thanks for your time and consideration of
    other folks by making this blog available.

    Here is my blog; continent.anapa.org

  69. Greetings I am so glad I found your blog, I really found you by mistake,
    while I was searching on Askjeeve for something else, Regardless I am here
    now and would just like to say cheers for a remarkable
    post and a all round interesting blog (I also love the
    theme/design), I don’t have time to look over it all at the minute but I have
    book-marked it and also included your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a
    great deal more, Please do keep up the awesome job.

    Here is my web blog http://bbs.shishiedu.com/forum.php?mod=viewthread&tid=100185

  83. Terrific work! This is the type of information that
    should be shared across the net. Shame on Google
    for no longer positioning this put up higher! Come on over and visit my site .
    Thanks =)

    Visit my homepage :: clubriders.men

  85. Fantastic items from you, man. I have keep in mind your
    stuff previous to and you are just extremely wonderful.
    I actually like what you have acquired right here, really like what you’re stating and the way in which by which you
    say it. You’re making it entertaining and you continue to care for to stay it smart.
    I cant wait to learn far more from you. That is really
    a great web site.

    Also visit my blog post http://www.anapapansion.ru

  90. After exploring a number of the articles on your site, I honestly like
    your way of blogging. I saved it to my bookmark webpage list and will be checking back
    in the near future. Take a look at my web site too and tell me what you think.

    Also visit my website clubriders.men

  94. Great work! This is the kind of information that should be shared across the internet.
    Shame on the seek engines for no longer positioning this put up upper!
    Come on over and talk over with my site . Thanks =)

  95. Howdy! Do you know if they make any plugins to help with Search
    Engine Optimization? I’m trying to get my blog to rank for some targeted keywords
    but I’m not seeing very good results. If you know
    of any please share. Cheers!

    My blog post – islamturkbirligi.tk

  97. Hi there, just became aware of your blog through Google, and
    found that it is really informative. I’m going to watch out
    for brussels. I will be grateful if you continue this in future.
    Numerous people will be benefited from your writing.
    Cheers!

    Also visit my webpage – Dream Lift Serum

  102. I really like what you guys are usually up too. This sort of clever work and reporting!
    Keep up the great works guys I’ve added you guys to my personal blogroll.

    Also visit my blog; Philip

  103. Thanks for any other fantastic article. The place else may
    just anyone get that kind of info in such an ideal
    way of writing? I’ve a presentation next week, and I am on the look for such information.

    Feel free to surf to my blog: Oscar

  106. Thanks for your marvelous posting! I definitely enjoyed reading it, you’re a
    great author.I will make certain to bookmark your blog and may come back later in life.
    I want to encourage you to definitely continue your great
    work, have a nice morning!

    Here is my homepage – Josephine

  107. Hey I know this is off topic but I was wondering if you knew of any widgets I could add to my blog
    that automatically tweet my newest twitter updates. I’ve been looking for a plug-in like this for quite some time and
    was hoping maybe you would have some experience with something like this.

    Please let me know if you run into anything.
    I truly enjoy reading your blog and I look forward to your new updates.

    Feel free to visit my web blog :: http://www.meteoritegarden.com

  108. Yesterday, while I was at work, my cousin stole my apple ipad and tested to
    see if it can survive a forty foot drop, just so she can be
    a youtube sensation. My iPad is now broken and she
    has 83 views. I know this is entirely off topic but I had
    to share it with someone!

    Also visit my blog – http://www.wizardhardware.com

  109. Needed to send you one bit of note so as to say thank you over again for these stunning advice you have shown on this site.
    It’s certainly surprisingly generous with people like you to present unhampered what exactly a number
    of us could possibly have offered for an e-book in order to
    make some bucks on their own, notably given that you could have tried it
    in the event you desired. These techniques
    likewise worked to provide a great way to comprehend someone else have the same passion much like my
    personal own to find out more and more around this issue.
    I’m sure there are millions of more fun occasions up front
    for folks who read carefully your blog.

    Also visit my website :: http://astravo.net.ru/modules.php?name=Your_Account&op=userinfo&username=WindradyneGidget

Leave a Reply

Your email address will not be published.

© qronika.ge 2021 | ყველა უფლება დაცულია
Back to top button
Close